Ο Μεταβολισμός (Βασικός Μεταβολικός Ρυθμός/ΒΜR) περιγράφει την ελάχιστη ενέργεια που δαπανάται για την διατήρηση των βασικών ζωτικών λειτουργικών αναγκών του ανθρώπινου σώματος σε κατάσταση ηρεμίας.
Αυτό περιλαμβάνει την ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός για την διατήρηση της θερμοκρασία του σώματος, την ομαλή μεταφορά σημαντικών ουσιών του σώματος μεταξύ των ιστών, την σύνθεση απαραίτητων βιομορίων, την δραστηριότητα του γαστρεντερικού σωλήνα, την λειτουργία της αναπνοής και για την κυκλοφορία του αίματος.
Ο BMR έχει καθιερωθεί ως κοινό σημείο αναφοράς που επιτρέπει συγκρίσιμες μετρήσεις μεταξύ διαφορετικών ατόμων.
Από τι επηρεάζεται ο Μεταβολισμός
Ο Βασικός Μεταβολισμός είναι εξαιρετικά μεταβλητός, τόσο μεταξύ διαφορετικών ατόμων όσο και κατά την διάρκεια της ζωής του ίδιου του ατόμου.
Οι σημαντικότεροι παράγοντες που τον επηρεάζουν είναι η ηλικία, το φύλο, το ύψος, η σύσταση του σώματος (ειδικότερα το πόση μυϊκή μάζα έχει το άτομο), η σωματική δραστηριότητα, η θερμοκρασία, ο ύπνος, και η κατάσταση υγείας κάποιου.
Ηλικία και μεταβολισμός
Αναλυτικότερα, η ηλικία επηρεάζει έμμεσα τον μεταβολισμό και με την πάροδο του χρόνου αυτός τείνει να μειώνεται προοδευτικά.
Δηλαδή, όσο μεγαλώνουμε τόσο οι θερμίδες που καταναλώνονται μέσω του βασικού μεταβολισμού μειώνονται. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η απώλεια και η πρόσληψη βάρους είναι ανέφικτες.
Αντίστοιχα, κατά την περίοδο της ανάπτυξης ο μεταβολισμός αυξάνεται συνεχώς, μέχρι που φτάνει τη μέγιστη φυσική του απόδοση. Σταθεροποιείται περίπου κοντά στην ενηλικίωση, όπου και σταματά το άτομο να ψηλώνει και να αναπτύσσεται περαιτέρω.
Φύλο και μεταβολισμός
Το φύλο δεν επιδρά σημαντικά στον βασικό μεταβολισμό.
Οι άντρες όμως, λόγω του περισσότερου μεταβολικά ενεργού ιστού που έχουν (δηλαδή της μυϊκής τους μάζας) σε σχέση με τις γυναίκες εμφανίζουν υψηλότερο βασικό μεταβολισμό. Γενικότερα, οι μύες για να μπορέσουν να διατηρηθούν χρειάζονται περισσότερη ενέργεια.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όσο περισσότερο μυϊκό ιστό έχει ένας άνθρωπος τόσο υψηλότερος να είναι και ο μεταβολισμός του.
Θερμοκρασία περιβάλλοντος
Επίσης, ο μεταβολισμός επηρεάζεται είτε από τη θερμοκρασία του σώματος, είτε από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος.
Έχει παρατηρηθεί ότι η αύξηση θερμοκρασίας του σώματος κατά 1 βαθμό κελσίου, αυξάνει τον βασικό μεταβολικό ρυθμό κατά 10% περίπου.
Ύπνος και μεταβολισμός
Όσο αφορά τον ύπνο, τα τελευταία χρόνια έχει φανεί ότι είναι πολύ σημαντικός παράγοντας.
Η έλλειψη ποιοτικού ύπνου επιβραδύνει τον μεταβολισμό. Το σώμα καταναλώνει την ενέργεια για τις βασικές λειτουργίες του αφού το άτομο δεν κοιμάται. Ακόμη, ο βασικός μεταβολισμός μειώνεται και όταν η κατάσταση υγείας κάποιου δεν είναι τόσο καλή. Η ενέργεια προσφέρεται για την βελτίωση της υγείας και της ομαλής λειτουργίας του οργανισμού.
Άσκηση, διατροφή και μεταβολισμός
Όπως είναι προφανές, η άσκηση και η διατροφή είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον βασικό μεταβολικό ρυθμό.
Τα σωματικά δραστήρια άτομα με υψηλή πρόσληψη υγιεινής τροφής παρουσιάζουν αυξημένο μεταβολισμό, τόσο κατά την διάρκεια της άσκησης και της πέψης, όσο και γενικότερα.
Πού μας βοηθάει ο BMR
Ο BMR αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για τον σχεδιασμό ενός διαιτολογικού πλάνου τόσο για το γενικό υγιή ή μη πληθυσμό όσο και για αθλητές ή αθλήτριες.
Επομένως, η σωστή μέτρηση του είναι απαραίτητη πριν την έναρξη μιας διαιτολογικής παρέμβασης.
Πώς υπολογίζεται ο μεταβολισμός
Ο υπολογισμός του μεταβολισμού μπορεί να πραγματοποιηθεί θεωρητικά μέσω εξισώσεων.
Μια συνήθης εξίσωση είναι αυτή του Benedict. Περιλαμβάνει το βάρος, το ύψος και την ηλικία και διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο. Ωστόσο, οι εξισώσεις παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις από την πραγματικότητα. Για την ακρίβεια, έχουν παρατηρηθεί διαφορές μέχρι και 500 θερμίδες.
Επομένως, για την εξασφάλιση σωστής μέτρησης χρησιμοποιούνται συχνά άλλες πιο αξιόπιστες μέθοδοι.
Μέτρηση μεταβολισμού με έμμεση θερμιδομετρία
Στην συγκεκριμένη μέθοδο, μετριέται η ποσότητα του εισπνεόμενου οξυγόνου και του εκπνεόμενου διοξειδίου του άνθρακα σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή με ειδικά όργανα (κλινικά θερμιδόμετρα).
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η οξείδωση της τροφής στο σώμα γίνεται με την κατανάλωση οξυγόνου και την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, υπολογίζονται οι θερμίδες του BMR.
Η αξιολόγηση του BMR και η αξιοποίηση των πληροφοριών που αυτός παρέχει συστήνεται να γίνεται από έναν Διαιτολόγο. Είναι ο κατάλληλος επιστήμονας που γνωρίζει πώς να διαμορφώσει το διατροφικό πλάνο που θα καλύπτει τις ενεργειακές απαιτήσεις του εξεταζόμενου.
